Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và sự bùng nổ của công nghệ số, thương mại điện tử (TMĐT) đã trở thành một phần không thể thiếu của nền kinh tế toàn cầu. Tại Việt Nam, TMĐT không chỉ mở ra cơ hội cho doanh nghiệp và người tiêu dùng mà còn đặt ra những thách thức về quản lý và pháp lý. Nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn và tạo hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động TMĐT, Bộ Công Thương đã đề xuất xây dựng Luật Thương mại Điện tử, dự kiến trình Quốc hội vào năm 2025.
Sự cần thiết của Luật Thương mại Điện tử
Hiện nay, các hoạt động TMĐT tại Việt Nam chủ yếu được điều chỉnh bởi Nghị định số 52/2013/NĐ-CP và Nghị định số 85/2021/NĐ-CP. Tuy nhiên, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và sự xuất hiện của nhiều mô hình kinh doanh mới, các quy định này đã bộc lộ một số hạn chế:
- Phạm vi điều chỉnh hạn chế: Các nghị định hiện hành chưa bao quát hết các vấn đề phức tạp và đa dạng của TMĐT, đặc biệt là các mô hình kinh doanh mới như livestream bán hàng hay TMĐT xuyên biên giới.
- Thiếu đồng bộ với các luật khác: Sự chồng chéo và thiếu nhất quán giữa các quy định về TMĐT với Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Quản lý thuế, Luật Sở hữu trí tuệ… gây khó khăn trong việc thực thi và quản lý.
- Chưa đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế: Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam cần có một khung pháp lý về TMĐT phù hợp với các cam kết quốc tế và thông lệ tốt nhất.
Do đó, việc xây dựng Luật Thương mại Điện tử là cần thiết để tạo ra một hành lang pháp lý toàn diện, đồng bộ và hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và thúc đẩy sự phát triển bền vững của TMĐT tại Việt Nam.
Mục tiêu của Luật Thương mại Điện tử
Luật Thương mại Điện tử được xây dựng nhằm đạt được các mục tiêu sau:
- Thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về TMĐT: Đảm bảo các hoạt động TMĐT phù hợp với định hướng phát triển kinh tế số và hội nhập quốc tế.
- Tạo hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch: Đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia TMĐT, bao gồm thương nhân, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.
- Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng: Đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin và quyền lợi của người tiêu dùng trong các giao dịch TMĐT.
- Thúc đẩy phát triển kinh tế số: Khuyến khích đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ và phát triển các mô hình kinh doanh mới trong TMĐT.
- Tăng cường quản lý nhà nước: Nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát và xử lý vi phạm trong lĩnh vực TMĐT, đặc biệt là TMĐT xuyên biên giới.
Phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng
Luật Thương mại Điện tử dự kiến sẽ điều chỉnh các hoạt động liên quan đến việc phát triển, ứng dụng và quản lý TMĐT trên lãnh thổ Việt Nam. Đối tượng áp dụng bao gồm:
- Thương nhân, tổ chức, cá nhân Việt Nam: Các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân tham gia hoạt động TMĐT trong nước.
- Cá nhân nước ngoài cư trú tại Việt Nam: Người nước ngoài sinh sống và kinh doanh TMĐT tại Việt Nam.
- Thương nhân, tổ chức nước ngoài có hoạt động TMĐT tại Việt Nam: Các doanh nghiệp, tổ chức nước ngoài cung cấp hàng hóa, dịch vụ thông qua các nền tảng TMĐT vào thị trường Việt Nam.
Những nội dung chính của Dự thảo Luật Thương mại Điện tử
Dự thảo Luật Thương mại Điện tử bao gồm 7 chương với 40 điều, tập trung vào các nội dung chính sau:
1. Những quy định chung: Đưa ra các khái niệm, phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng và nguyên tắc hoạt động TMĐT.
2. Giao kết hợp đồng sử dụng chức năng đặt hàng trực tuyến trên nền tảng số TMĐT: Quy định về việc giao kết hợp đồng điện tử, quyền và nghĩa vụ của các bên trong giao dịch trực tuyến.
3. Hoạt động TMĐT
- Nền tảng số trung gian TMĐT: Quy định vai trò và trách nhiệm của các nền tảng trung gian như sàn giao dịch thương mại điện tử, các ứng dụng đặt hàng trực tuyến. Các nền tảng này phải đảm bảo cung cấp thông tin minh bạch về sản phẩm, dịch vụ, và nhà cung cấp, đồng thời phải có cơ chế giải quyết tranh chấp và bảo vệ người tiêu dùng.
- TMĐT xuyên biên giới: Xác định trách nhiệm của các thương nhân, tổ chức nước ngoài tham gia cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho người tiêu dùng Việt Nam thông qua internet. Đây là một nội dung quan trọng nhằm đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng trong các giao dịch xuyên biên giới, đồng thời giúp nhà nước kiểm soát tốt hơn việc thu thuế và quản lý hoạt động TMĐT quốc tế.
4. Quyền và nghĩa vụ của các bên trong giao dịch TMĐT
Dự thảo luật đưa ra quy định chi tiết về quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia giao dịch TMĐT, bao gồm:
- Người bán: Phải cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về sản phẩm, dịch vụ, điều khoản giao dịch, và chính sách bảo hành. Người bán cũng phải chịu trách nhiệm giải quyết khiếu nại và thực hiện các nghĩa vụ tài chính liên quan.
- Người mua: Có quyền được bảo vệ thông tin cá nhân, quyền được đổi trả hàng hóa hoặc khiếu nại trong trường hợp xảy ra tranh chấp. Đồng thời, người mua cần tuân thủ các quy định về thanh toán và sử dụng sản phẩm, dịch vụ.
- Nền tảng TMĐT: Có nghĩa vụ kiểm soát, xác minh thông tin từ người bán, xây dựng chính sách bảo vệ người tiêu dùng, đồng thời hỗ trợ cơ quan quản lý nhà nước trong việc giám sát và xử lý vi phạm.
5. Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong TMĐT
Dự thảo luật nhấn mạnh vai trò của việc bảo vệ người tiêu dùng trong môi trường TMĐT với các nội dung cụ thể:
- Bảo mật thông tin cá nhân: Người tiêu dùng phải được bảo vệ dữ liệu cá nhân và có quyền kiểm soát việc sử dụng dữ liệu của mình bởi các nền tảng TMĐT.
- Quyền hủy giao dịch: Người tiêu dùng có quyền hủy bỏ giao dịch trong một số trường hợp nhất định, đặc biệt khi giao dịch được thực hiện qua nền tảng số mà không có sự chấp thuận rõ ràng.
- Giải quyết tranh chấp: Quy định cơ chế giải quyết tranh chấp nhanh chóng và minh bạch giữa người tiêu dùng, người bán và nền tảng TMĐT.
6. Thuế và trách nhiệm tài chính
Một nội dung quan trọng trong Dự thảo Luật TMĐT là quy định về nghĩa vụ thuế đối với các bên tham gia giao dịch TMĐT, đặc biệt là:
- Thương nhân nước ngoài: Các nền tảng nước ngoài có doanh thu từ hoạt động TMĐT tại Việt Nam phải thực hiện nghĩa vụ kê khai và nộp thuế theo pháp luật Việt Nam.
- Cơ chế khấu trừ thuế tại nguồn: Dự thảo đề xuất áp dụng cơ chế khấu trừ thuế tại nguồn đối với các giao dịch TMĐT nhằm giảm thiểu thất thu thuế.
7. Quản lý nhà nước đối với TMĐT
Để đảm bảo hiệu quả quản lý, Dự thảo Luật TMĐT đưa ra các giải pháp tăng cường vai trò của nhà nước trong việc giám sát và xử lý các vấn đề phát sinh trong TMĐT, bao gồm:
- Hệ thống đăng ký và quản lý thông tin: Các nền tảng TMĐT phải đăng ký hoạt động với cơ quan quản lý nhà nước và cung cấp thông tin định kỳ về giao dịch.
- Thanh tra, kiểm tra: Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra các hoạt động TMĐT để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm.
- Hợp tác quốc tế: Thúc đẩy hợp tác với các tổ chức quốc tế và các quốc gia khác trong việc quản lý TMĐT xuyên biên giới và xử lý tranh chấp quốc tế.
Những thách thức trong việc thực thi Luật Thương mại Điện tử
Mặc dù Dự thảo Luật TMĐT mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng đối mặt với một số thách thức như:
- Khả năng áp dụng đồng bộ: Việc triển khai luật mới cần sự phối hợp giữa nhiều cơ quan, ngành nghề khác nhau, đòi hỏi sự đồng bộ và hiệu quả trong thực thi.
- Hạ tầng kỹ thuật số: Để hỗ trợ tốt cho các giao dịch TMĐT, Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng kỹ thuật số và đảm bảo an toàn an ninh mạng.
- Chống gian lận TMĐT: Gian lận và lừa đảo trong môi trường trực tuyến là vấn đề đáng lo ngại và đòi hỏi sự nghiêm khắc trong quản lý và xử lý vi phạm.
Tác động của Luật Thương mại Điện tử đến nền kinh tế số
Luật TMĐT khi được ban hành dự kiến sẽ mang lại nhiều tác động tích cực:
- Thúc đẩy phát triển doanh nghiệp: Tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, tham gia vào thị trường TMĐT.
- Gia tăng niềm tin người tiêu dùng: Cung cấp môi trường pháp lý an toàn và minh bạch, từ đó thúc đẩy niềm tin của người tiêu dùng vào các giao dịch trực tuyến.
- Hội nhập quốc tế: Đảm bảo Việt Nam có khung pháp lý phù hợp với các cam kết trong các hiệp định thương mại tự do và các tiêu chuẩn quốc tế.
Dự thảo Luật Thương mại Điện tử năm 2025 là một bước tiến quan trọng trong việc xây dựng hành lang pháp lý hiện đại, phù hợp với xu thế phát triển của nền kinh tế số. Với những quy định chi tiết và toàn diện, luật này không chỉ hỗ trợ sự phát triển của TMĐT trong nước mà còn tạo tiền đề cho Việt Nam trở thành trung tâm TMĐT trong khu vực.
Công ty Luật TNHH ANT (ANT Lawyers)
Là công ty luật Việt Nam cung cấp các dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên nghiệp tại Việt Nam. ANT Lawyers do các luật sư và cộng sự có kinh nghiệm và chuyên môn cao về pháp lý điều hành. Các lĩnh vực tư vấn pháp lý gồm kinh doanh, thương mại, tranh chấp.
Click below for English Version