Đương nhiên xóa án tích và các vấn đề cần lưu ý

Nhằm thể hiện tinh thần nhân đạo, tạo điều kiện cho những người đã từng bị kết án tái hòa nhập với cộng đồng, ổn định cuộc sống, Bộ luật Hình sự đã xây dựng chế định đương nhiên được xóa án tích. Theo đó, người từng bị kết án đã có đủ điều kiện theo quy định sẽ được coi là chưa bị kết án và họ không phải tiếp tục gánh chịu bất cứ hậu quả nào do việc đã từng bị kết án mang lại. Tuy nhiên, triển khai thực hiện các quy định về vấn đề đương nhiên được xóa án tích trong thực tiễn gặp một số khó khăn, vướng mắc.

Có thể thấy, trong thời gian gần đây nhu cầu được công nhận xóa án tích rất lớn. Xóa án tích sẽ thể hiện sự nhìn nhận tích cực hơn của của pháp luật dành cho người từng bị kết tội và tạo điều kiện tham gia làm việc và động viên họ nhanh chóng hòa nhập với cuộc sống. Trường hợp đương nhiên xóa án tích hiện nay đã có một số thay đổi mà người từng bị kết án cần lưu ý.

Về điều kiện đương nhiên xóa án tích. Để được đương nhiên xóa án tích, người từng bị kết án phải thỏa mãn các điều kiện về đương nhiên xóa án tích theo quy định của Bộ luật Hình sự. Theo đó, người từng bị kết án phải đáp ứng các điều kiện: (i) đã chấp hành xong bản án kết tội đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án hoặc hết thời hiệu thi hành bản án, bao gồm cả hình phạt chính và hình phạt bổ sung (phạt tiền, bồi thường thiệt hại, án phí…); (ii) không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn quy định. Đây là các điều kiện cơ bản chứng minh người từng bị kết án đã hoàn thành tất cả các nghĩa vụ đối với hành vi phạm tội của mình.

Về thủ tục thực hiện, nếu cá nhân từng bị kết án có yêu cầu về việc chứng nhận xóa án tích. Theo đó, cơ quan có thẩm quyền giải quyết là cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp. Như vậy, Trung tâm lý lịch tư pháp Quốc gia – Bộ Tư pháp sẽ hướng dẫn Sở Tư pháp trực tiếp quy định các thủ tục chi tiết để xóa án tích cho các trường hợp được đương nhiên xóa án tích. Cá nhân muốn làm thủ tục đương nhiên xóa án tích sẽ chỉ cần chuẩn bị một bộ hồ sơ yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp và nộp đến Trung tâm lý lịch tư pháp hoặc Sở Tư pháp của tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nơi mình thường trú mà không phải cung cấp bất kỳ giấy tờ nào khác. Sau khi nhận được hồ sơ, cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp sẽ có trách nhiệm xác minh điều kiện đương nhiên được xóa án tích và cấp Phiếu lý lịch tư pháp xác nhận “không có án tích” nếu cá nhân đủ điều kiện theo quy định của pháp luật. Do đó, quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về xóa án tích đương nhiên đã tạo điều kiện thuận lợi và linh hoạt hơn cho các cá nhân đã từng bị kết án so với thủ tục trước đây.

Về việc xác minh thông tin người từng bị kết án, Sở Tư pháp sẽ gửi văn bản yêu cầu xác minh cho UBND cấp xã hoặc cơ quan, tổ chức nơi người bị kết án cư trú, làm việc sau khi chấp hành xong bản án về việc người đó có bị khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử trong thời gian đang có án tích hay không. UBND cấp xã và các cơ quan, tổ chức sẽ gửi văn bản thông báo kết quả xác minh cho Sở Tư pháp. Ngay sau khi nhận được văn bản thông báo kết quả xác minh của UBND cấp xã, cơ quan, tổ chức, Sở Tư pháp sẽ giải quyết việc xóa án tích cho công dân.

Khác với quy định trước đây là Tòa án sẽ là cơ quan cấp giấy chứng nhận đương nhiên được xóa án tích cho người bị kết án, theo quy định hiện nay thẩm quyền thuộc về cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp cập nhật thông tin về tình hình án tích của người bị kết án và khi có yêu cầu thì cấp phiếu lý lịch tư pháp xác nhận không có án tích nếu có đủ điều kiện. Tuy nhiên trên thực tế, cơ sở dữ liệu quốc gia hiện nay chưa thống nhất và đồng bộ. Vì vậy khi người từng bị kết án yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp, cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp phải mất thời gian phối hợp với các cơ quan liên quan như Tòa án, Viện Kiểm sát, Công an… để xác minh điều kiện đương nhiên xóa án tích gây mất thời gian.

Như vậy, hiện nay việc xác nhận xóa án tích đối với trường hợp đương nhiên xóa án tích đã có quy định cụ thể tuy nhiên việc thực hiện còn gặp nhiều khó khăn, phức tạp ảnh hưởng đến quyền lợi của người yêu cầu. Do đó, các cá nhân từng bị kết án phải lưu giữ các giấy tờ, tài liệu liên quan để dễ dàng chứng minh cho yêu cầu của mình là hợp pháp và tiết kiệm thời gian, chi phí.